Η παχυσαρκία ορίζεται ως υπερβολική αύξηση του λιπώδους ιστού στο σώμα. Ο βαθμός παχυσαρκίας, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, προσδιορίζεται με το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), που αποτελεί το πηλίκο που προκύπτει αν διαιρέσουμε το βάρος (σε κιλά) με το τετράγωνο του ύψους (σε μέτρα). Φυσιολογικά, ο ΔΜΣ πρέπει να είναι μεταξύ 18,5 και24,9. Όταν ο ΔΜΣ είναι μεταξύ 25 και 29,9 kg/m2 τότε το άτομο θεωρείται υπέρβαρο, ενώ όταν ο ΔΜΣ είναι ≥30 kg/m2 θεωρείται παχύσαρκο. Τιμές ΔΜΣ άνω του 35 υποδηλώνουν πρόβλημα σοβαρής πλέον παχυσαρκίας,η οποία προδιαθέτει σε επικίνδυνες επιπλοκές και αποκαλείται νοσογόνος παχυσαρκία.
Μεγάλη κλινική σημασία φαίνεται ότι έχει, ωστόσο,και η κατανομή του λίπους στο σώμα, καθώς η κοιλιακή παχυσαρκία (σωματότυπος μήλου), δηλαδή η παρουσία περισσής ποσότητας λίπους μέσα στον κοιλιακό χώρο,αυξάνει ιδιαίτερα τον κίνδυνο εμφάνισης σημαντικών προβλημάτων υγείας,όπως αντίστασης στην ινσουλίνη και υπερινσουλιναιμίας, διαταραχής του μεταβολισμού των λιπιδίων και υπέρτασης. Οι καταστάσεις αυτές επιβαρύνουν την υγεία της καρδιάς και των αγγείων, οδηγώντας σε αθηρωμάτωση και τελικά στην καρδιαγγειακή νόσο.Ένας τρόπος για να μετρήσουμε την κατανομή του λίπους στο σώμα είναι η περίμετρος μέσης. Η περίμετρος μέσης, που δεν σχετίζεται με το ύψος, αποτελεί μια απλή και πρακτική μέθοδο εντοπισμού των υπέρβαρων ατόμων που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σχετιζόμενων με την παχυσαρκία νόσων. Εάν η περίμετρος μέσης υπερβαίνει τα 102 εκ. στους άνδρες και τα 88 εκ. στις γυναίκες, αυτό δείχνει ότι έχουν συσσωρευμένο λίπος στην κοιλιακή χώρα, το οποίο τους εκθέτει σε αυξημένο κίνδυνο για την εμφάνιση προβλημάτων υγείας,ακόμη κι αν ο δείκτης μάζας σώματός τους δεν τους κατατάσσει στην κατηγορία της νοσογόνου παχυσαρκίας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το1997 χαρακτήρισε την παχυσαρκία ως παγκόσμια επιδημία. Το ποσοστό των παχύσαρκων παγκοσμίως φτάνει το 7% (250 εκατομμύρια) και το 25% των παιδιών και εφήβων είναι τουλάχιστον υπέρβαροι. Η νόσος αυξάνεται διαρκώς σε συχνότητα την τελευταία δεκαετία ιδιαίτερα στον παιδικό πληθυσμό: Στις ηλικίες 6-11 ετών και12-17 ετών αυξήθηκε κατά 54% και 40% αντίστοιχα. Τα Ελληνόπουλα κατέχουν τη δεύτερη θέση παγκοσμίως στην παχυσαρκία (μετά τις ΗΠΑ). Εκτιμάται ότι 2-3 στα10 Ελληνόπουλα είναι παχύσαρκα.
Πού οφείλεται η νοσογόνος παχυσαρκία;
Κύρια αιτία της παχυσαρκίας είναι συνήθως η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων με τη διατροφή μας, σε ποσότητα που υπερβαίνει τις θερμίδες που χρειαζόμαστε για να καλύψουμε τις καθημερινές μας ενεργειακές ανάγκες. Το πλεόνασμα των θερμίδων αποθηκεύεται στο σώμα μας ως λίπος. Η αυξημένη κατανάλωση θερμίδων με τη λήψη τροφών που είναι πλούσιες σε λίπη και υδατάνθρακες, σε συνδυασμό με τη μειωμένη φυσική δραστηριότητα, δηλαδή την καθιστική ζωή και την έλλειψη άσκησης, συντελούν ώστε η παχυσαρκία να αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς.Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις, υπάρχουν βέβαια και παθολογικά αίτια που συμβάλλουν στην ανάπτυξη παχυσαρκίας, όπως κάποια ενδοκρινολογικά νοσήματα (π.χ. νοσήματα του θυρεοειδούς ή των επινεφριδίων), ψυχολογικές διαταραχές που οδηγούν σε πολυφαγία ή βουλιμία, καθώς και η λήψη διαφόρων φαρμάκων. Η κληρονομικότητα φαίνεται επίσης να διαδραματίζει ρόλο στην ανάπτυξη παχυσαρκίας, ενώ σημαντικά συμβάλλουν και η εμμηνόπαυση, το χρόνιο στρες, η απώλεια συγγενικού προσώπου ή εργασίας, η διακοπή του καπνίσματος και η αναγωγή της διατροφής ως τρόπου διασκέδασης και απόλαυσης.
Τι είναι Παιδική Παχυσαρκία ;
Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί σήμερα έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους της δημόσιας υγείας στην πλειοψηφία των αναπτυγμένων χωρών. Πρόκειται για μια επείγουσα υπόθεση καθότι ένα στα πέντε παιδιά είναι παχύσαρκο, ποσοστό το οποίο αυξήθηκε δραματικά μέσα στα τελευταία δέκα χρόνια.Η παχυσαρκία αποτελεί μείζονα παράγοντα κινδύνου όχι μόνο για την υγεία των παιδιών αλλά και στη μετέπειτα ζωή τους ως ενήλικες. Συμβάλλει στην ανάπτυξη σχετικών ασθενειών, όπως οι καρδιοπάθειες και ο διαβήτης τύπου 2 και μειώνει το προσδοκώμενο όριο ζωής μέχρι και 13 χρόνια.Μεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί στον τομέα της πρόληψης της παιδικής παχυσαρκίας, και μάλιστα από τα πρώτα στάδια της ζωής. Οι δράσεις του προγράμματος ΠΑΙΔΕΙΑΤΡΟΦΗ Α επικεντρώνονται σε αυτόν ακριβώς τον τομέα και αφορούν παιδιά από 0 έως 12 ετών
Στατιστικές μελέτες για τα αίτια της εμφάνισης της παχυσαρκίας
Ιδιαίτερα κρίσιμη για την ανάπτυξη της παχυσαρκίας αποτελεί η περίοδος της εφηβείας.Το βασικό χαρακτηριστικό της ηλικίας αυτής είναι η επιταχυνόμενη ανάπτυξη, όπου η αύξηση της μυϊκής μάζας συνεπάγεται αυξημένες ανάγκες και δαπάνες ενέργειας,με κίνδυνο την αύξηση και της λιπώδους μάζας, φαινόμενο που παρατηρείται ιδιαίτερα στα κορίτσια.Στην Ελλάδα σήμερα το ποσοστό των παχύσαρκων παιδιών φθάνει το 10%, ενώ το 18% θεωρούνται υπέρβαρα. Στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι σήμερα το 16% περίπου των εφήβων (12 - 19 ετών) και των παιδιών (6-12 ετών)πάσχουν από παχυσαρκία, ποσοστά που έχουν αυξηθέι δραματικά μέσα στην εικοσαετία 1980-2000. Τα αίτια της παιδικής παχυσαρκίας δεν διαφέρουν πολύ από αυτά των ενηλίκων.
Η έλλειψη άσκησης και φυσικής δραστηριότητας σε συνδυασμό με την κακής ποιότητας τροφή και τις ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες (fast food, ζάχαρη και λίπη),ευνοούν την αύξηση του βάρους και την εναπόθεση λίπους στον οργανισμό. Η κληρονομικότητα, η άγνοια των γονέων και η κοινωνικοοικονομική κατάσταση της οικογένειας, συντηρούν και επιδεινώνουν το πρόβλημα.Δυστυχώς η παχυσαρκία δεν είναι άμοιρη συνεπειών ακόμα και στα παιδιά. Πρόσφατη.μελέτη της κλινικής προληπτικής ιατρικής και διατροφής του Πανεπιστημίου Κρήτης, έδειξε ότι το ένα στα δύοΕλληνόπουλα ηλικίας 4-7 ετών έχει ψηλή χοληστερόλη, ενώ το ένα στα τέσσερα εμφανίζει υπέρταση. Επιπλέον οι κίνδυνοι για την ενήλικη ζωή αυξάνονται, καθώς πολύ συχνά συνδέονται με την παραμονή –χρονικά- της παχυσαρκίας αλλά και με το βαθμό της παχυσαρκίας κατά την εφηβεία.Πρέπει επιπλέον να έχουμε στο μυαλό μας και το κόστος στον ψυχικό κόσμο των παιδιών.Παιδιά με πρόβλημα παχυσαρκίας συχνά μπορεί να ταπεινώνονται από συμμαθητές και τον περίγυρό τους και να γίνονται αντικείμενο χλευασμού και κοροϊδίας,ιδιαίτερα όσον αφορά στις αθλητικές δραστηριότητες, κατά τις οποίες αναγκάζονται να φέρουν σε "πρώτο πλάνο" την αδυναμία τους.
Αίτια της παχυσαρκίας στα παιδιά
Στη μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών με παχυσαρκία, δεν υπάρχουν παθολογικά αίτια.Η παχυσαρκία είναι ένα τυπικό παράδειγμα πολυπαραγοντικής νόσου και πρέπει να θεωρείται ως το αποτέλεσμα διαφόρων παραγόντων όπως ο τρόπος ζωής, η δίαιτα, η ηλικία, το φύλο και η κληρονομικότητα.Τόσο τα γονίδια όσο και το περιβάλλον επιδρούν στην εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας. Τα παιδιά των οποίων και οι δυο γονείς είναι παχύσαρκοι έχουν 80% πιθανότητα να γίνουν παχύσαρκα και ο κίνδυνος αυτός πέφτει στο 40% αν μόνο ο ένας γονιός είναι παχύσαρκος και στο 8%αν κανείς από τους γονείς δεν είναι παχύσαρκος.
v Διατροφή: Η διατροφή είναι ένα βασικό καθοριστικό στοιχείο του βάρους του σώματος. Η μεσογειακή δίαιτα προφυλάσσει ενώ τα φαστ φουντ, τα αναψυκτικά, τα γλυκά αυξάνουν το πρόβλημα.
v Τρόπος ζωής: Οι παχύσαρκοι γονείς δημιουργούν διαφορετικό διατροφικό περιβάλλον για τα παιδιά τους και έτσι ενθαρρύνουν ή κάνουν εύκολη την επιλογή τροφών πλούσιων σε λιπαρά και θερμίδες.
v Φυσική δραστηριότητα: Η ελαττωμένη φυσική δραστηριότητα, η οποία οφείλεται κυρίως στον σύγχρονο καθιστικό τρόπο ζωής,έχει σαν αποτέλεσμα την ελαττωμένη «δαπάνη» ενέργειας.
v Ψυχολογικά αίτια: Τα παχύσαρκα παιδιά και έφηβοι έχουν συνήθως χαμηλή αυτοεκτίμηση και φτωχή εικόνα του εαυτού τους.
Ποια προβλήματα προκαλεί η παιδική παχυσαρκία;
Τα παιδιά με παχυσαρκία έχουν περισσότερα ψυχολογικά προβλήματα, προβλήματα από τα οστά και άπνοια στον ύπνο.
Ποια προβλήματα προκαλεί η παιδική παχυσαρκία;
Τα παιδιά με παχυσαρκία έχουν περισσότερα ψυχολογικά προβλήματα, προβλήματα από τα οστά και άπνοια στον ύπνο.
Ως ενήλικες είναι πιο πιθανό να είναι παχύσαρκοι, να έχουν καρδιαγγειακά νοσήματα, διαβήτη, υπέρταση, υπερλιπιδαιμία.
Επίμονη παχυσαρκία στην παιδική και εφηβική ηλικία έχει βαριές, μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική υγεία του παιδιού σας.
Επίμονη παχυσαρκία στην παιδική και εφηβική ηλικία έχει βαριές, μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική υγεία του παιδιού σας.
Γιατί η παιδική παχυσαρκία είναι νόσος και απαιτεί αντιμετώπιση
Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί παιδιατρική νόσο και αυτό συχνά μπορεί να μην το κατανοούν οι γονείς με αποτέλεσμα να την υποεκτιμούν ή να την παραβλέπουν.Ακόμα και σήμερα το παχύ παιδί θεωρείται υγιές παιδί σε κάποιες κοινωνίες. Ο παιδίατρος λοιπόν είναι εκείνος που θα αξιολογήσει το βάρος του παιδιού και θα ενημερώσει τους γονείς για τους πιθανούς κινδύνους αν αυτό είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο. Στα παιδιά και τους εφήβους η παχυσαρκία ορίζεται με βάση το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), που υπολογίζεται από το βάρος σε σχέση με το ύψος και στη συνέχεια αξιολογείται με βάση την ηλικία τους. Οι επιπτώσεις της παιδικής παχυσαρκίας αφορούν τόσο την παιδική κι εφηβική τους ηλικία όσο και την ενήλικο ζωή. Στην παιδική ηλικία τα παχύσαρκα ή υπέρβαρα παιδιά είναι περισσότερο πιθανό να αναπτύξουν υπέρταση, ανοχή στη γλυκόζη (προστάδιο του διαβήτη τύπου2) και υπερλιπιδαιμία. Τα τρία αυτά νοσήματα καθώς και η παχυσαρκία συνιστούν το ¨μεταβολικό σύνδρομο¨, το οποίο σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα. Το σύνδρομο αυτό παρατηρείται και στα παιδιά τα τελευταία χρόνια με μεγαλύτερη επίπτωση βέβαια στα παχύσαρκα.
Στην παιδική ηλικία η παχυσαρκία σχετίζεται επίσης με πρώιμη ήβη και εμμηναρχή,καθυστέρηση ήβης, γυναικομαστία στα αγόρια, σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο,σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών κ.α. Επιπλέον η παχυσαρκία, λόγω του στιγματισμού τους από το περιβάλλον (κυρίως του σχολείου) οδηγεί τα παιδιά σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και καθιστά δυσκολότερη την αντιμετώπισή της δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο. Το 1/3 των παχύσαρκων παιδιών θα γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες. Ειδικότερα τα παχύσαρκα βρέφη έχουν διπλάσιο κίνδυνο παχυσαρκίας ως ενήλικες από αυτά με φυσιολογικό βάρος, τα παιδιά 8 ετών 5-7 φορές και οι παχύσαρκοι έφηβοι 8-25 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο! Στην ενήλικο ζωή η παχυσαρκία σχετίζεται με υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, στεφανιαία νόσο, εγκεφαλικά επεισόδια, χολολιθίαση, οστεοαρθρίτιδα. Η συχνότητα δε του μεταβολικού συνδρόμου είναι μεγαλύτερη σε παχύσαρκους ενήλικες που ήταν παχύσαρκοι και ως παιδιά. Οι πολλαπλές αυτές επιπτώσεις της παιδικής παχυσαρκίας καθιστούν αναγκαία την αντιμετώπισή της.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙ
●Γονείς υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Η σύνδεση μεταξύ της παχυσαρκίας στους γονείς και στα παιδιά είναι πιθανότατα μέσω της γενετικής και του κοινού οικογενειακού περιβάλλοντος,συμπεριλαμβανομένης και της συμπεριφοράς όλων των μελών της οικογένειας. Τα αποτελέσματα μελέτης που παρακολούθησε παιδιά από τη γέννησή τους ως την ηλικία των 9,5 ετών έδειξε ότι η επιρροή των υπέρβαρων γονέων στην ανάπτυξη παχυσαρκίας στο παιδί υποβοηθάται και μέσω του χαρακτήρα του παιδιού. Ο μηχανισμός που προτάθηκε είναι ότι υπέρβαροι γονείς μπορεί να χρησιμοποιούν το φαγητό συχνά για να ηρεμήσουν και να ελέγξουν ένα ατίθασο παιδί το οποίο έχει συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από πολλές συναισθηματικές εξάρσεις.
v Εθ ν ι κό τη τα . Π ληθυσμο ί όπω ς ο ι Αφρ ι κα νο Αμερικανοί και οι Μεξικανο-Αμερικανοί παρουσιάζουν μεγαλύτερα ποσοστά παχυσαρκίας και μεγαλύτερη αύξηση στα ποσοστά αυτά ανά έτος σε σχέση με την Καυκάσια φυλή .
v Κοινωνικοοικονομικό επίπεδο.Χαμηλότερο επίπεδο σχετίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα παχυσαρκίας.
v Βάρος γέννησης. Αυξημένο βάρος γέννησης, υπερβολική σίτιση, όπως και ο υποσιτισμός του εμβρύου σε κρίσιμες περιόδους είναι πιθανότατα επίσης παράγοντες σχετιζόμενοι με την παιδική παχυσαρκία.
v Διαβήτης κυήσεως. Ο Διαβήτης κυήσεως αυξάνει την πιθανότητα μακροσωμίας στο παιδί.
v Θηλασμός. Πιθανόν να είναι προστατευτικός παράγοντας διότι δίνει τη δυνατότητα στο παιδί να ρυθμίζει μόνο του την πρόσληψη τροφής, αλλά χρειάζονται περισσότερες μελέτες για την απόδειξη αυτού.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΑΛΛΑΞΟΥΝ
· Ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες. Τα παρακάτω πιθανώς σχετίζονται με υπερβολική ενεργειακή πρόσληψη και συνεπώς συμβάλλουν στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας.
ü
ü Αυξημένη κατανάλωση αναψυκτικών με ζάχαρη και χυμών εμπορίου
ü Περιορισμένη πρόσληψη φρούτων και λαχανικών
ü Εύκολη πρόσβαση σε ποικιλία φτηνών, πλούσιων σε θερμίδες σνακ και φαγητών ταχυφαγίων, εντός και εκτός του σχολικού περιβάλλοντος μέσω καντίνων, περιπτέρων κ.λπ.
ü Μείωση κατανάλωσης σπιτικού φαγητού και κατ’επέκταση αύξηση στην κατανάλωση έτοιμου φαγητού από εστιατόρια και ταχυφαγία
ü Αύξηση της ποσότητας που αντιστοιχεί στη μερίδα στα εστιατόρια και στις συσκευασμένες τροφές σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες
ü Κατανάλωση τροφών συμπεριλαμβανομένων σνακ και γευμάτων μπροστά στην τηλεόραση, διότι η προσοχή δεν εστιάζεται στη συνειδητοποίηση των εσωτερικών μηνυμάτων κορεσμού αλλά στο τι προβάλεται στην τηλεόραση και μπορεί να ο δηγήσει στην υπερβολική κατανάλωση τροφής. Επιπροσθέτως, οι διαφημίσεις για τροφές πλούσιες σε θερμίδες και φτωχές σε θρεπτικά συστατικά είναι ένα σύνηθες φαινόμενο. Οι διαφημίσεις αυτές μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά του θεατή εκείνη τη στιγμή (π.χ. να θυμηθεί τη σοκολάτα που έχει στο ψυγείο και να τη φάει) ή και αργότερα στο σούπερ μάρκετ να επηρεάσουν την καταναλωτική συμπεριφορά π.χ. το παιδί να επιμένει να αγοράσει τα δημητριακά με ζάχαρη που είδε στη διαφήμιση.
●Επίμονα επαναλαμβανόμενα παιδικά ξεσπάσματα την ώρα του φαγητού ή και άλλες ώρες, κατά την παιδική ηλικία, έχει βρεθεί ότι πιθανώς επηρεάζουν την ενεργειακή πρόσληψη του παιδιού μέσω της προσφοράς φαγητού για να ηρεμήσει το παιδί. Το φαγητό δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για να καθησυχαστεί το παιδί, για επιβράβευση ή τιμωρία.
●Έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, πολλές καθιστικές ασχολίες.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΡΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΓΙΑ ΕΓΚΑΙΡΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
●Μεγαλόσωμα μωρά ή με αυξημένο ρυθμό ανάπτυξης στη βρεφική ηλικία. Στοιχεία από μελέτη ανασκόπησης η οποία εξέταζε, κατά τα 2 πρώτα χρόνια της ζωής του βρέφους,τη σχέση μεταξύ του βάρους του σε αυτά τα χρόνια, του ΒΜΙ και του ρυθμού ανάπτυξης του βρέφους με την εμφάνιση παχυσαρκίας συμπέρανε ότι βρέφη τα οποία ήταν στα υψηλότερα επίπεδα για βάρος και ΒΜΙ ή αυτά που είχαν υψηλό ρυθμό ανάπτυξης κατά τη βρεφική ηλικία ήταν σε αυξημένο κίνδυνο για παχυσαρκία αργότερα.
●Πρώιμη ανάκαμψη της παχυσαρκίας (early adiposity rebound). Έρευνες δείχνουν πως η πρώιμη, πριν την ηλικία των 5 ½ ετών, ανάκαμψη της παχυσαρκίας (το σημείο στις καμπύλες ανάπτυξης ΒΜΙ, όπου έχει φτάσει στο ναδίρ και ανακάμπτει), στο γαλλικό και αμερικανικό πληθυσμό,ακολουθείται από στατιστικά σημαντική αύξηση του λίπους στην εφηβική και ενήλικη ζωή σε σχέση με ανάκαμψη που παρουσιάζεται αργότερα, μετά τα 7 χρόνια. Δεν υπάρχουν έρευνες που να εξετάζουν τη συσχέτιση αυτή στον ελληνικό πληθυσμό συγκεκριμένα.Μπορούμε ίσως να υποθέσουμε αντιστοίχως,με βάση τις εθνικές μας καμπύλες ΒΜΙ(διαγράμματα 1 και 2), ότι παιδιά με ανάκαμψη πριν τα 4 χρόνια (ναδίρ στην καμπύλη) έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα για παχυσαρκία αργότερα.
●Μεγαλύτερη από 2 εκατοστιαίες θέσεις μετατόπιση στις καμπύλες ανάπτυξης πριν την ηλικία των 4 χρόνων. Είναι και αυτό ένα σημάδι για παρακολούθηση και παρέμβαση. Έχει παρατηρηθεί γενικότερα ότι παιδιά τα οποία είναι μικρά, όταν γεννιούνται αλλά γενετικά είναι προορισμένα να είναι πιο μεγαλόσωμα, θα καλύψουν το χάσμα αυτό μέσα στα πρώτα 4 με 5 χρόνια. Μετέπειτα, μια μεγάλη μεταπήδηση στις ΕΘ ανάπτυξης προς τα πάνω πιθανό να είναι ένας παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση παχυσαρκίας αργότερα.
Πώς παρεμβαίνουμε
Η θεραπεία της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας είναι πολυδιάστατη και απαιτεί μακροχρόνιες και βήμα προς βήμα παρεμβάσεις στη διατροφική συμπεριφορά και το βαθμό της σωματικήςάσκησης.Πρέπει να αρχίζει όσο γίνεται νωρίτερα μετά τα 2-3 έτη και να στοχεύει σε μακροχρόνια προοπτική ελέγχου του σωματικού βάρους. Επειδή το ζήτημα του βάρους δεν είναι θέμα του υπέρβαρου παιδιού ή εφήβου, αλλά όλης της οικογένειας, η συνεργασία της είναι απαραίτητη και καθοριστική. Τα υπέρβαρα παιδιά και έφηβοι χρειάζονται υποστήριξη, αποδοχή και ενθάρρυνση από τους γονείς και όχι απομόνωση και συμπεριφορά που θα τους δημιουργεί ενοχές.Η αντιμετώπιση του παχύσαρκου παιδιού/εφήβου είναι εντελώς διαφορετική από εκείνη του παχύσαρκου ενήλικα, κυρίως γιατί δεν πρέπει να επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη του παιδιού/εφήβου.
Σε υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά/έφηβοι 2-7ετών δε συνιστάται απώλεια, αλλά διατήρηση του βάρους, ενώ η απώλεια βάρους που συνιστάται σε πάνω των 7 ετών παχύσαρκα παιδιά δεν πρέπει να υπερβαίνει το μισό κιλό το μήνα, με ισορροπημένη βέβαια για την ηλικία τους διατροφή που καθορίζεται από ειδικό.Στην πράξη η θεραπεία της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας είναι εξαιρετικά δύσκολη και τα ποσοστά επιτυχίας της παρέμβασης χαμηλά. Για το λόγο αυτό προτιμούμε να την προλαμβάνουμε και όχι να τη θεραπεύουμε. Σήμερα,οι περισσότερες έρευνες οι οποίες μελετούν διαιτολογικές προσεγγίσεις για τη θεραπεία της παχυσαρκίας έως σήμερα δεν έχουν δείξει σημαντική απώλεια βάρους μακροπρόθεσμα. Περισσότερες μακροπρόθεσμες τυχαιοποιημένες διπλές μελέτες χρειάζονται για να αξιολογήσουν την αποτελεσματικότητα των διαφορετικών διαιτολογικών προσεγγίσεων. Επιπροσθέτως,καινούριες διαιτολογικές προσεγγίσεις χρειάζεται να προταθούν και να δοκιμαστούν. Αν και καμιά συγκεκριμένη «δίαιτα» δεν μπορεί ακόμα να προταθεί,τα παρακάτω χρειάζεται να λαμβάνονται υπόψη για την πρόληψη και θεραπεία της παιδικής παχυσαρκίας, όσον αφορά τη διατροφή, με βάση τα έως τώρα δεδομένα.
●Αύξηση της διάθεσης (availability) των λαχανικών και φρούτων στο σπίτι.
●Μείωση/αποφυγή των αναψυκτικών/χυμών εμπορίου.
● Παρότρυνση για κατανάλωση νερού και υγρών χωρίς θερμίδες για ενυδάτωση.Είναι καλύτερο να τρώμε το φρούτο παρά να το πίνουμε, λόγω των φυτικών ινών που περιέχει το ολόκληρο φρούτο και την πιο αργή απορρόφηση της ζάχαρής του στο αίμα, όταν τρώγεται ολόκληρο. Εστίαση στην ποιότητα των λιπαρών που καταναλώνουμε με μείωση των υδρογονωμένων λιπαρών (ή αλλιώς τρανς, τα οποία βρίσκονται σε μαργαρίνες, επεξεργασμένα έλαια και προϊόντα τα οποία φτιάχνονται με αυτά π.χ. κέικ, μπισκότα, τηγανητές πατάτες από ταχυφαγία κ.α.), μείωση των υπερβολικών ποσοτήτων κορεσμένων λιπαρών (βούτυρο, ζωικά λίπη, κρέμα γάλακτος,πλήρη γαλακτοκομικά/τυριά/αλλαντικά) και αύξηση των μονοακόρεστων λιπαρών π.χ.ελαιόλαδο και των πολυακόρεστων Ω3 λιπαρών π.χ. λιπαρά ψάρια όπως σολομός,ξιφίας, σαρδέλλα, καρύδια.
●Εστίαση στην ποιότητα των υδατανθράκων με έμφαση στη μείωση των επεξεργασμένων αμυλούχων τροφών (υψηλού γλυκαιμικού δείκτη), όπως άσπρο ψωμί, κέικ, κουλούρια,κράκερ, άσπρο ρύζι κ.α. και αντικατάστασή τους με υδατάνθρακες από φρούτα,λαχανικά, όσπρια και μη επεξεργασμένα δημητριακά όπως καστανό ρύζι, 100% πολύσπορο ή ολικής άλεσης ψωμί, χοντροαλεσμένη βρώμη, τα οποία έχουν χαμηλό ή μετρίου βαθμού γλυκαιμικό δείκτη.
●Κατανάλωση των απαραίτητων για την ηλικία μερίδων γαλακτοκομικών από προϊόντα χωρίς πρόσθετη ζάχαρη π.χ. άσπρο γάλα, γιαούρτι, τυρί.
●Ενθάρρυνση στο να παίρνουν τα παιδιά δεκατιανό από το σπίτι και μεσημεριανό,εάν γυρνούν αργά και δεν τρώνε κανονικό γεύμα στην τραπεζαρία του σχολείου.Έτσι, θα αποφεύγεται η συχνή κατανάλωση φαγητών και σνακ από το κυλικείο τα οποία ως επί το πλείστον είναι πλούσια σε κορεσμένα/τρανς λιπαρά, ζάχαρη,υψηλού γλυκαιμικού δείκτη υδατάνθρακες και θερμίδες.
●Μείωση του φαγητού από ταχυφαγία σε ≤ 1 φορά το μήνα.
●Μείωση του έτοιμου φαγητού σε ≤ 1 φορά την εβδομάδα.
●Προσπάθεια να τρώει όλη η οικογένεια μαζί κάποιο γεύμα όσο πιο συχνά γίνεται,τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα.
●Μόνο η σαλάτα να υπάρχει στο τραπέζι. Να σερβίρονται κατάλληλες ποσότητες για την ηλικία του παιδιού από πρωτεΐνη και άμυλο στην εστία του μαγειρέματος π.χ.κουζίνα και να μην τα φέρνουμε στο τραπέζι. Αν το παιδί ζητήσει και άλλο φαγητό, να ενθαρρύνεται να τρώει περισσότερη σαλάτα ή κάποιο φρούτο.
●Ενημέρωση των οικογενειών για κατάλληλες ποσότητες ανά ηλικία.
●Οι γονείς να δίνουν το καλό παράδειγμα υγιεινής διατροφής. Να ενθαρρύνουν τα παιδιά και να τα συγχαίρουν όταν τρώνε υγιεινά, αντί για αρνητικά σχόλια και επίπληξη, όταν δεν τρώνε υγιεινά. Τα παιδιά έτσι από μόνα τους, θέλοντας να επαινούνται θα θέλουν να συνεχίσουν τις υγιεινές διατροφικές συνήθειες.
●Περιορισμός των γευμάτων ή σνακ μπροστά από την τηλεόραση.
●Υπενθύμιση των γονέων που έχουν ένα ατίθασο ή στεναχωρημένο/θυμωμένο παιδί να το ηρεμούν με τρόπους που να μη σχετίζονται με το φαγητό.
●Να γίνεται εκτίμηση του πόσο έτοιμοι είναι οι γονείς να κάνουν κάποιες αλλαγές για το παιδί τους (parental stageofchange)πριν γίνουν οι διαιτολογικές συστάσεις.
ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ
Στις ΗΠΑ, τα δύο φάρμακα τα οποία έχουν έγκριση από τον Εθνικό Φορέα Φαρμάκων (FDA)για χρήση σε εφήβους είναι η ορλιστάτη και η σιβουτραμίνη. Έως σήμερα, δεν υπάρχουν στοιχεία για τη χρήση των φαρμάκων αυτών στα παιδιά πριν την εφηβική ηλικία. Η ορλιστάτη το 2005 πήρε έγκριση και από την Ευρώπη για τη χρήση σε παχύσαρκους εφήβους ηλικίας από 12 ετών και πάνω. Το φάρμακο αυτό είναι αναστολέας παγκρεατικών λιπασών με αποτέλεσμα τη δυσαπορρόφηση λίπους από το έντερο. Συγχρόνως, αναστέλλει και την απορρόφηση λιποδιαλυτών βιταμινών και του β-καροτενίου, γεγονός το οποίο πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν και να παρακολουθείται καταλλήλως. Η σιβουτραμίνη είναι αναστολέας της επαναπρόσληψης νευρομεταβιβαστών, η οποία έχει ως αποτέλεσμα να ενισχύει το αίσθημα του κορεσμού με το να αναστέλλει την επαναπρόσληψη της σεροτονίνης, της νοραδρεναλίνης και λιγότερο της ντοπαμίνης. Στις ΗΠΑ, έχει επιτραπεί η χρήση της σε εφήβους μεγαλύτερους από 16 ετών, μόνο με στενή παρακολούθηση, λόγω των παρενεργειών που έχουν σημειωθεί στο καρδιαγγειακό σύστημα, όπως αύξηση της αρτηριακής πίεσης και του παλμικού ρυθμού. Συμπερασματικά, χρειάζεται προσοχή όσον αφορά τη χρήση των φαρμάκων αυτών σε παιδιά και εφήβους, έως ότου έχουμε περισσότερα στοιχεία και εμπεριστατωμένες μελέτες για τη μακροχρόνια αποτελεσματικότητα τους και τυχόν ανεπιθύμητες επιπτώσεις τους.
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
Τα στοιχεία είναι ελλιπή όσον αφορά τη χειρουργική θεραπεία της παχυσαρκίας σε παιδιά και εφήβους και πρέπει πρώτα να δοκιμάζονται οι μη παρεμβατικές μέθοδοι,οι οποίες βασίζονται στην αλλαγή συμπεριφοράς. Δεν συνιστάται ακόμα η καταφυγή στο χειρουργείο στα παιδιά και στους εφήβους με κοινές μορφές παχυσαρκίας. Η χειρουργική παρέμβαση μπορεί να συζητηθεί μόνο όταν όλες οι άλλες μέθοδοι έχουν αποτύχει, όταν τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν φτάσει το ενήλικο ύψος τους και όταν υπάρχουν σοβαρές, επικίνδυνες για την υγεία επιπλοκές της παχυσαρκίας. Η απόφαση πρέπει να ληφθεί μετά από εκτίμηση από εξειδικευμένη ιατρική ομάδα που ασχολείται με τη χειρουργική αυτή παρέμβαση.
Είναι απαραίτητο,λοιπόν, να γίνεται έγκαιρη παρέμβαση για την πρόληψη και θεραπεία του προβλήματος της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας. Όσο πιο νωρίς βοηθήσουμε τα παιδιά και τους εφήβους, εμπλέκοντας και την οικογένειά τους στη θεραπεία, τόσο καλύτερα είναι τα αποτελέσματα διότι οι συνήθειες αλλάζουν πιο εύκολα, όσο πιο μικρός σε ηλικία είναι κάποιος. Στην πράξη αυτό σημαίνει: συχνή εξέταση για πιθανότηταυπερβολικού βάρους ή παχυσαρκίας χρησιμοποιώντας τις καμπύλες ανάπτυξης και λαμβάνονας υπόψιν τους παράγοντες προς παρακολούθηση που προαναφέρθηκαν για έγκαιρη παρέμβαση, εκτίμηση της ετοιμότητας του παιδιού και των γονέων να αλλάξουν συμπεριφορά, βοήθεια με κατάλληλες συμβουλές, παραπομπή σε διαιτολόγο και όπου χρειάζεται σε ψυχολόγο, για την αλλαγή συμπεριφοράς του παιδιού και της οικογένειας. Οι ιατροί, οι διαιτολόγοι και οι ψυχολόγοι είμαστε σε ιδανική θέση για να διευκολύνουμε τις θετικές αλλαγές, προς ένα υγιεινό τρόπο ζωής με τα λόγια και με τις πράξεις μας προς τους ασθενείς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου